ފަރަގު މީޑީއާ

ކީރިތިވަންތަ މާތް ﷲގެ އޯގާވަންތަކާއި ދީލަތިވަންތަކަމުން ދިވެހީނަށް އިސްލާމް ދީނުގެ ހިދާޔަތު ލިބުނީ މީގެ، އަށް ސަތޭކަ ނުވަދިހަ އެތައް އަހަރެއްގެ ކުރީންނެވެ. ނަމަވެސް ރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލޭގައި ވެސް ސަރުކާރުގެ ފަރާތުން ދީނީ ތަޢުލީމު ދެއްވާން ފެއްޓެވީ މީގެ ތިންސަތޭކަ ހަތްދިހަ ވަރަކަށް އަހަރުގެ ކުރީންނެވެ. އިސްކަންދަރު ރަސްގެފާނުގެ ރަސްކަމުގައި ބިނާކުރެއްވި ހުކުރު މިސްކިތު ދޮރޯށީގައިވާ ދެ އަށީގައެވެ. އެއީ މިހާރު ވެސް ފެނާނާން އެހެރަ ހުކުރުމިސްކިތެވެ.

ހުކުރު މިސްކިތު ދާލައިގައި ދީނީ ތަޢުލީމު ޙާޞިލުކޮށްދެއްވާން ފެއްޓެވި ދުވަސްވަރު މާލޭގައި ދިރިއުޅެނީ ގާތްގަނޑަކަށް އަށެއްކަ ސަތޭކަ މީހުންނެވެ. އެ ދުވަސްވަރު މާލޭގައި ތަޢުލީމުދޭން ހުކުރުމިސްކިތު ދޮރޯށި ފުދެއެވެ. އަދި މާލޭގައި ތިބި އެންމެން އެއް ޖަމާޢަތެއްގައި ހުކުރުކުރާން ވެސް އެ މިސްކިތް ފުދެއެވެ. އެއީ މީލާދީން ގާތްގަނޑަކަށް 1656ވަނަ އަހަރެވެ.

ދުވަސްތައް ފާއިތުވަމުން ގޮސް މާލޭގައި ދިރިއުޅޭ މީހުންގެ ޢަދަދާއި މާލެއަށް އެކި ކަންކަމުގައި އައިސް އުޅޭ މީހުންގެ ޢަދަދު އިތުރުވަމުން އައުމުގެ ނަތީޖާއަކަށްވީ މާލޭގައި އިތުރު މިސްކިތެއްގައި ހުކުރު ނަމާދުކުރާން ޖެހުމެވެ. ހުކުރުމިސްކިތާ ގާތްގަނޑަކަށް 150 ވަރަކަށް ފޫޓު ދުރުގައި ހުންނަ ދަރުމަވަންތަ ރަސްގެފާނު މިސްކިތުގައި ހުކުރުކުރާން ފެށުނަސް މި ދެ މިސްކިތުގައި ހުކުރުކޮށްގެން މައްސަލައަކަށް ޙައްލެއް ނުލިބުނެވެ. އެހެނީ މާލޭގެ އާބާދީ އައީ އިތުރުވަމުންނެވެ. އަދި ހުކުރު ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތުގައި ބައިވެރިވަނީ ހަމަ އެކަނި މާލޭ ރައްޔިތުންނެއް ނޫނެވެ. މާލޭގައި އެހެން ރަށްރަށު މީހުންނާއި ފަޅު އޮޑިފަހަރުގެ މީހުން ވެސް ހުކުރު ނަމާދުގެ ޖަމާޢަތުގައި ބައިވެރިވެއެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ މާލޭ އެކި ހިސާބުހިސާބުގައި އެކި މިސްކިތްމިސްކިތުގައި ހުކުރުނަމާދުކުރާން ފަށާން މަޖުބޫރުވުމެވެ. 1980ގެ ކުރީ ކޮޅަށް އައި އިރު މާލޭގައި އެއް ވަގުތެއްގައި އުޅޭ މީހުންގެ ޢަދަދު ބައި ލައްކައާ ކައިރިކުރެއެވެ.

މި ދެންނެވި ދުވަސްވަރު މާލޭގައި ޖަލްސާކުރާނެ އެންމެ ބޮޑު މާލަމަކަށް ހުރީ މަޖީދިއްޔާ ސުކޫލުގެ ގޯތި ތެރޭގައި ބިނާކޮށްފައި އެހެރަ ދާރުލްޢުލޫމު ޢިމާރާތެވެ. އޭރު މާ ބޮޑެތި އަދި މާގިނަ ޖަލްސާތަކެއް ބާއްވާން ނުޖެހޭތީ މި ޢިމާރާތަކީ އެ ދުވަސްވަރަށް ހަމަ ފުދޭ ޢިމާރާތެކެވެ. 1980ގެ އަހަރުތަކުގެ މެދަކާ ހަމައަށް އަންނަންދެން ވެސް އެކި ކޯސްތައް ނިންމާ ދަރިވަރުންނަށް ސެޓުފިކެޓު ދިމުމާއި އެކި މުއައްސަސާތަކުގެ އަހަރީ ދުވަސް ފާހަކުރުން ފަދަ ކަންކަން ބާއްވަމުން އައީ ދާރުލްޢުލޫމުގައެވެ. އެ ދުވަސްވަރަށް އެއީ ހަމަ އެންމެ އެކަށީގެންވާ ބޮޑު ޢިމާރާތެކެވެ.

1970ގެ އަހަރުތަކުގެ ފަހު ބަޔަށް އެޅުނު އިރު ރާއްޖެއަށް ބިދޭސީން އައުން ގިނަވާން ފަށައިފިއެވެ. ދިވެހީން ދުނިޔޭގެ  ގައުމުތަކަށް ދަތުރުފަތުރުކޮށް އުޅުން ގިނަވާން ފަށައިފިއެވެ. ބޭރު މީހުންނަށް ދިވެހިރާއްޖެ ތަޢާރުފުވާން ފަށައިފިއެވެ. ނަމަވެސް އިސްލާމީ ދުނިޔޭގައި ދިވެހިރާއްޖޭގެ ނަން އޭރު ވެސް އޮތީ ހަމަ ވަރަށް ފަނޑުފަނޑު ގޮތެއްގައެވެ. ދިވެހީންނާއި އިސްލާމް ދީނާ ދެމެދު އުފެދިފައިވަނީ ކިހާ ވަރެއްގެ ބަދަހި ގުޅުމެއްކަމެއް، އަދި ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައި އިސްލާމީ ޝުޢޫރުތައް އުފެދިފައިވަނީ ކިހައި މަތިވެރި ދަރަޖައަކަށްކަމެއް ދުނިޔޭގެ އިސްލާމީ ގިނަ ގައުމުތަކަކަށް އެނގިފައެއް ނެތެވެ. އަދި އެ ފަދަ ގައުމުތަކުގެ ވެރީންނަކަށް ވެސް އެކަން އެނގިވަޑައިގެންފައެއް ނެތެވެ.

އާދޭހެވެ! 1070ގެ އަހަރުތައް ނިމެމުން އައި އިރު ދިވެހިރާއްޖޭގައި މުވާސަލާތުގެ މަގުތައް ތަނަވަސްވާން ފަށައިފައި ވިޔަސް އިސްލާމީ ގައުމުތަކާ ދިވެހިރާއްޖެއާ އޮތް ގުޅުމަށް ފާހަގަކުރެވޭ ފަދަ ކުރިއެރުންތަކެއް ލިބިފައެއް ނެތެވެ. ނަމަވެސް 1980ގެ އަހަރުތައް ފެށިގެން އައި އިރު އިސްލާމީ ގައުމުތަކާ ދިވެހިރާއްޖެއާ ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުން އޮތީ ބަދަހިވާން ފަށައިފައެވެ. 1978ނަ ފެށިގެން އިސްލާމީ މަރުކަޒު ޢިމާރާތްކޮށް ނިމުމާ ދެމެދު ވޭވެދިޔަ ހައެއްކަ އަހަރުގެ ތެރޭގައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާއާއި ދައުލަތުގެ މަތީ ފެންވަރުގެ ވެރީން އިސްލާމީ ގައުމުތަކަށް ދަތުރުފުޅުކުރައްވައި ދިވެހިރާއްޖެއާއި އެ ގައުމުތަކާ ދެމެދު ގުޅުން ބަދަހިކުރައްވާން ކުރެއްވި ބުރަ މަސައްކަތްޕުޅުތަކުގެ ސަބަބުން އިސްލާމީ ދުނިޔެއަށް ދިވެހިރާއްޖެ ތަޢާރުފުވާން ފެށިއެވެ. ބައިނަލްއަގުވާމީ ޖަލްސާތަކުގައި މުސްލިމުންގެ ހައްގުތަކާ މެދު ދިވެހިރާއްޖެއިން ވަކާލާތުކުރައްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. އިސްލާމީ އުންމަތުގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި ދުނިޔޭގެ ސުލްހައާއި އަމްނުއަމާންކަމަށް ޓަކައި ބައިނަލްއަގުވާމީ މަންސަތަކުގައި ދިވެހިރާއްޖެހިން އަޑުއުފުއްލަމުން ގެންދެވިއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ދިވެހިރާއްޖެއަކީ އޮންނަ ތަނެއްކަމާއި އެއީ ސައްތައިންސައްތަ މުސްލިމު ގައުމެއްކަން ދުނިޔޭގެ ގިނަ ބަޔަކަށް ފާހަގަވިއެވެ. އަދި މި ކަމުގެ ސަބަބުން ދުނިޔޭގެ ހުރިހައި ގައުމުތަކަކުން، ޚާއްޞަކޮށް އިސްލާމީ ގައުމުތަކުން ދިވެހިރާއްޖެއަށް ތަޢުރީފާއި ހެޔޮ އެދުމުގެ ޝުޢޫރުތައް އޮހޭންފެށިއެވެ.

މި ދެންނެވި ދުވަސްވަރު ރާއްޖޭގެ ކަންކޮޅުތަކުގައި އާ މިސްކިތްތައް ބިނާކުރައްވައި ބާ މިސްކިތްތައް އާބާތުރަ ފިލުއްވައި އާކޮށްދެއްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. "މިސްކިތްތަކާ ބެހޭ ޤައުމީ މަޖިލީހެއް" އުފައްދަވައި އެ މަޖިލީހުން ރާއްޖޭގެ މިސްކިތްތަކުގެ ޙާލަތު ބައްލަވައި އިސްލާހުކުރައްވާން ފެއްޓެވިއެވެ.

ދިވެހިރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި ދީނީ ރޫޙު އާލާކުރައްވައި އިސްލާމް ދީނަށް ރައްޔިތުން ހޭލުންތެރިކުރެއްވުމަށް ޓަކައި "އަލްމިމްބަރު"ގެ ނަމުގައި މަހަކު އެއް ފަހަރު އިސްލާމީ ސަގާފީ މަޖައްލާއެއް ނެރުއްވާން ފެއްޓެވީ ވެސް އެ ދުވަސްވަރުއެވެ. އަދި "ދަރުސުލްއުސްބޫޢު"ގެ ނަމުގައްޔާއި "އަލީގެ މައްޗަށް އައްޔެއް" ފަދަ، "ނަބަވީ އިރުޝާދު" ފަދަ ޕްރޮގްރާމްތައް މީޑިއާއިން ޢާންމުކުރައްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި އިސްލާމް ދީނުގެ އެންމެ މުހިންމު އެއް ރުކުންކަމުގައިވާ ޒަކާތަށް ޚާއްޞަ ކުރައްވައިގެން "ޒަކާތާ ބެހޭ އޮފީސް" އުފައްދަވައި ޒަކާތަށް މީހުން ހޭލުންތެރިކުރެއްވުމަށް ޓަކައި ރޭޑިއޯ ޕްރޮގްރާމްތައް ފޮނުއްވާން ފެއްޓެވުމަކީ ވެސް ދިވެހިރައްޔިތުންގެ މެދުގައި ދީނީ ހޭލުންތެރިކަން އިތުރުކުރެއްވުމަށް ޓަކައި މި ދެންނެވި ދުވަސްވަރު ސަރުކާރުން އެޅުއްވި މުހިންމު ފިޔަވަޅުތަކެކެވެ.

ޚާއްޞަ މާލަމެއް ނެތުމުގެ ސަބަބުން ރަމަޟާންމަހުގެ ރޭތައް އިޙުޔާކުރެއްވުމަށް ޓަކައި ރިޔާސީ ގަނޑުވަރު (މުލީއާގޭ)ގައި ކޮންމެ ރޯދަމަހަކު ހަމަ ކޮންމެ ރެޔަކު، ފަހުން ކޮންމެ ހުކުރު ހޯމަ ވިލޭރެއެއްގައި ޖަލްސާތައް ބާއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. މި ޖަލްސާތަކުގައި ޚުދު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ބައިވެރިވެވަޑައިގެން ދީނީ އެކި މައުޟޫޢޫތަކަށް ތަޤުރީރުކުރައްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. އަދި މި ޖަލްސާތަކުގައި ދުނިޔޭގެ މަޝްހޫރު ޤާރީންގެ ޤުރުއާން ކިޔަވައިވިދާޅުވުމާއި ދުނިޔޭގެ މަޝްހޫރު ޢިލްމުވެރީން ތަޤުރީރުކުރައްވާން ފެއްޓެވިއެވެ. މި ކަމަށް ޓަކައި އިސްލާމީ ޤައުމުތަކުން ޤާރީންނާއި ވާޢިޡުން ފޮނުވަމުން ގެންދެވީ އުފަލާ އެކުގައެވެ. ބޭރުގެ ވާޢިޡުން ޢަރަބިބަހުން ދެއްވާ ވަޢުޡުތައް ވަގުތުން ތަރުޖަމާކޮށްދެއްވުމުގެ ބުރަ މަސައްކަތް ރާއްޖޭގެ ކުޅަދާނަ ޢިލްމުވެރީން ކުރެއްވިއެވެ. މި ކަމުގެ ސަބަބުންނާއި އަދި މި ނޫނަސް އެކި މުނާސަބާތަކުގައި އިވެމުންދިޔަ ވަޢުޡާއި ނަސޭހަތުގެ ސަބަބުން ރާއްޖޭގެ ރައްޔިތުންގެ ހިތްތަކުގައި އިސްލާމީ ރޫޙު އާވެ އާލާވަން ފެށިއެވެ. އަދި ތަފާތު ކަންކަމުގައި ތަޢުލީމީ ޢިލްމީ އަދި ދީނީ ޖަލްސާތައް ބާއްވާން ޖެހުން އިތުރުވިއެވެ. ނަތީޖާއަކަށްވީ މީހުން އެއްވެ އުޅޭނޭ  އަދި ޖަލްސާތައް ބާއްވާނޭ ތަނަވަސް ޢިމާރާތަކަށް ބޭނުންވުމެވެ. އެ ކަމުގެ މުހުތާދު އިތުރުވުމެވެ. މާލޭގައި ވީހައި ވެސް ބޮޑު ޖަމާޢަތެއްގައި ހުކުރު ނަމާދާއި ޢީދު ނަމާދު ކުރެވޭނޭ ބޮޑު މިސްކިތަކަށް އެދެވޭން ފެށުމެވެ. އަދި ދިވެހިރާއްޖެއާއި އިސްލާމި ގައުމުތަކާ ދެމެދު އޮންނަ ގުޅުން ބަދަހިވެ، ދިވެހިރާއޖޭގެ އިސްލާމީ ޝަޚުޞިއްޔަތާއި ހައިބަތު ދައްކުވައިދޭ ނިޝާނަކަށް ބޭނުންވުމެވެ. މީގެ އިތުރަށް ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައި އިސްލާމް ދީނަށް އޮންނަ ލޯތްބާއި ދިވެހީން އިސްލާމް ދީނަށް ދޭ ޤަދަރުގެ ބޮޑުކަން ރަމްޒުކޮށްދޭނޭ ހައިބަތު ހުރި ބިނާއަކަށް ބޭނުންވުމެވެ. އަދި މާލޭގެ މޫނުމަތީގައި ހުންނަ ބާ ގުދަންތަކުން މާލޭގެ ޒީނަތްތެރިކަމަށް ހުރަސް އެޅޭތީ މާލޭގެ މޫނުމައްޗަކީ އިސްލާމީ ގައުމެއްކަން ރަމްޒުކޮށްދޭނޭ ފަދަ ގޮތަކަށް އެ ސަރަހައްދު ފަރުމާކުރެވޭން ވެއްޖެކަމަށް ގަބޫލުކުރެވޭން ފަށައިފިއެވެ. އެހެންކަމުން ދިވެހިރާޖޭގެ މަލަމަތީން އިސްލާމީ ހައިބަތު ދައްކުވައިދޭނެ ރީތި ޢިމާރާތެއް ދިވެހިރާއްޖޭގެ ވެރިރަށް މާލޭގައި ހުންނާން ވެއްޖެކަމަށް ގިނަ ބަޔަކަށް ގަބޫލުކުރެވުމެވެ.

މި ހުރިހައި ޒަރޫރަތެއް ހަ ފަރާތުން އައިސް ވަށައިލި ހިނދު، ރައީސް މައުމޫން ނިންމެވީ ކުރީން މާލޭގެ ޖަލު ހުރި ސަރަހައްދުގައި މާލޭގެ މޫނުމައްޗަށް ތޫނުފިލިކަމާއި ހައިބަތު ގެނެސްދޭނޭ ޢިމާރާތެއް ބިނާކުރައްވާށެވެ.

ދިވެހިރާއްޖޭގެ އެ ދުވަސްވަރުގެ އިގުތިސާދީ އަދި މާލީ ޙާލަތު އޮތް ގޮތުން އެ ވަރުގެ ބިޔަ ޢިމާރާތެއް ބިނާކުރާން ދައުލަތުން ޚަރަދުކުރެއްވުމަކީ ފަސޭހަ ކަމެއް ވެސް ނޫނެވެ. އެހެންކަމުން މި ކަމަށް އެކުވެރި އިސްލާމީ ބައެއް ގައުމުތަކުން އެހީތެރިކަން ހޯއްދަވާން ދިވެހި ސަރުކާރުން މަސައްކަތްޕުޅު ފެއްޓެވިއެވެ. ޚުދު އޭރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޒު މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައްޔޫމު އެކި ގައުމުތަކަށް ކާމިޔާބު ދަތުރުފުޅުތަކެއް ކުރެއްވިއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން އިސްލާމީ ބައެއް ގައުމުތަކުން ވަރަށް މަތިވެރި އެހީތަކެއް ދިވެހި ސަރުކާރަށް ލިބުނެވެ. ޚާއްޞަ ގޮތެއްގައި ސުޢޫދީ ޢަރަބިއްޔާގެ އޭރުގެ ރަސްގެފާނު އަލްމަލިކި ފަހުދު ބްނި ޢަބްދުލްޢަޒީޒާއި، ބުރޫނާއީ ދާރުއްސަލާމުގެ ރަސްގެފާނު އައްސުލްޠާން ޙަސަނުލްބުލްޤިޔާއާއި މެލޭޝިއާގެ އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ދާތޫ ސްރީ ޑރ. މަހާތީރު މުޙަންމަދާއި ޕާކިސްތާނުގެ އޭރުގެ ރައީސް ޖެނެރަލް ޟިޔާއުލްޙައްޤު ވެދެއްވި ދީލަތި އެހީފުޅު ދިވެހި ސަރުކާރުން ޝުކުރުވެރިކަމާއެކު ފާހަގަކުރައްވައެވެ. މީގެ އިތުރަށް ވެސް  އެކުވެރި ޢަރަބި އިމާރާތުގެ އޭރުގެ ރައީސް ޞާޙިބުލްފަޚާމާ ޒައިދު ބިން ސުލްޠާން އާލް ނަހުޔާނާއި މިޞްރުގެ ރައީސް ޞާޙިބުލްފަޚާމާ މުޙަންމަދު ޙުސްނީ މުބާރަކާއި، ކުވައިތުގެ އަމީރު ޞާޙިބުއްސުމުއްވު ޖާބިރުލްއަޙުމަދުޖާބިރުއްޞަބާޙުގެ ފަރާތްޕުޅުން ވެސް މި މަތިވެރި ޢިމާރާތް ބިނާކުރުމަށް ޓަކައި ދިވެހި ސަރުކާރަށް ވަނީ އެހީތެރިކަން ލިބިފައެވެ. މި ކަމަށް ޓަކައި އެ ބޭބޭފުޅުންނަށް ދިވެހި ރައްޔިތުން އަބަދުގެ އަބަދަށް ޝުކުރުވެރިވެއެވެ. އަދި އެ ބޭފުޅުންނަށް ހެޔޮ ދުޢާކުރެއެވެ. މީގެ ތެރެއިން ބުރޫނާއީ ދާރުއްސަލާމުގެ ރަސްގެފާނު އައްސުލްޠާން ޙަސަނުލްބުލްޤިޔާއާއި މެލޭޝިއާގެ އޭރުގެ ބޮޑުވަޒީރު ދާތޫ ސްރީ ޑރ. މަހާތީރު މުޙަންމަދު ފިޔަވައި އެހެން ހުރިހައި ބޭފުޅުން މިހާރު ވަނީ މި ދުނިޔެ ދޫކުރައްވައި ﷲގެ ރަޙުމަތަށް ދަތުރުފުޅުކުރައްވައިފައެވެ. ކީތިރިވަންތަ މާތް ﷲ މި ހުރިހައި ބޭފުޅުންނަށް ހެޔޮ ޖަޒާދެއްވާށިއެވެ! އައްސުލްޠާން ޙަސަނުލްބުލްޤިޔާއާއި ދާތޫ ސްރީ ޑރ. މަހާތީރު މުޙަންމަދަށް ފުރިހަމަ ޞިއްޙަތަކާއި ބާއްޖަވެރި ދިގު ޢުމުރުފުޅެއް މިންވަރުކުރައްވާށިއެވެ! އާމީން.

އިސްލާމީ މަރުކަޒު ޢިމާރާތްކުރައްވާން ބޭނުންފުޅުވާ ވަރަށް، ފައިސާ ހަމަޖެހުމުން ދެން ބެއްލެވީ ރީތި ހައިބަތު ހުރި މިސްކިތެއްގެ ފަރުމާއެއް ކުރެއްސެވޭތޯއެވެ. ރައީސް މައުމޫނަށް އެންމެ ރީތިފުޅުވީ މި ސަރަހައްދުގެ ގައުމުތަކުގެ ތެރެއިން އެންމެ ރީރި މިސްކިތްތައް ގިނަ، މެލޭޝިއާގައި ހުންނަ މިސްކިތްތަކުގެ ފަރުމާތަކެވެ. އެހެންކަމުން މެލޭޝިއާގައި ހުރި މިސްކިތްތައް ބެއްލެވުމަށް ފަހު، އެންމެ ރީތިކަމަށް ރައީސް މައުމޫނަށް ފާހަގަކުރެއްވުނު މިސްކިތާ އެއް ކަހަލަ ގޮތަކަށް އިސްލާމީ މަރުކަޒު ފަރުމާކުރައްވާށާއި އިމާރަތްކުރުމުގެ މަސައްކަތަށް ލަފާދެއްވާން ޙަވާލުކުރެއްވީ މެލޭޝިއާގެ މިއުމާރެއްކަމަށްވާ ތުއާން ހާޖީ ޙާޖީދަރު ބިން ޙާޖީ ޢަބްދުލްމާޖިދާއެވެ. މި މަސައްކަތްތަކުގެ އަގުން ބައެއް ދިވެހި ސަރުކާރަށް އޭނާ ފަހުން ހަދިޔާކުރެއްވިއެވެ. ދިވެހި ރައްޔިތުންނަށް ދެއްވި އެހީއެއްގެ ގޮތުންނެވެ.

މި ކަންކަން މިހެން ހިނގަމުން ދިޔަ އިރު، އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރާނެ ބިމެއް ވެސް ސަރުކާރުން ކަނޑައެޅުއްވިއެވެ. ވަރަށް ގިނަ ގޮތް ގޮތަށް ބެއްލެވުމަށް ފަހު، މިހާރު އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރެވިފައިވާ ސަރަހައްދު އެ ކަމަށް ކަނޑައެޅުނު އިރު އެއީ ކުޑަވަރެއްގެ ދެ މިސްކިތެއް ހުރި ސަރަހައްދެކެވެ. މީގެ ތެރެއިން އެއް މިސްކިތްހުރީ މިހާރު އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ ސަރަހައްދުގެ ހުޅަނގު އުތުރުކަނުގައެވެ. އެއީ ގަސްދޮށު މިސްކިތެވެ. އޭރު ވަރަށް ބާވެފައި ހުރި އެ މިސްކިތަކީ މީލާދީން 14ވަނަ ޤާރުނުގައި ދިވެހިރާއްޖޭގައި ރަސްކަންކުރެއްވި ރަސްކަލެއްކަމަށްވާ އައްސުލްޠާން އަބުލްފަތުޙު ޖަލާލުއްދީން ޢުމަރުވީރު ސިރީ ލޯކަ އަބާރަނަ މަހާރަދުން ބިނާކުރެއްވި މިސްކިތެކެވެ. މިއީ މި ސަރަހައްދުގައި ހުރި އެންމެ ދުވަސްވީ ޢިމާރާތްކަމަށް ތާރީޚުން އެނގޭ ޢިމާރާތެވެ.

މި ދެންނެވި ގޮތުގެ މަތީން އިސްލާމި މަރުކަޒު ބިނާކުރުމުގެ މަސައްކަތް އިންތިޒާމުކުރެވި ހުރިހައި ތައްޔާރީތަކެއް ވެ ނިމުމުން މި މަރުކަޒު އިމާރާތަކުރެއްވުމަށް ޓަކައި ޢަމަލީ މަސައްކަތް ފެއްޓެވުމުގެ ގޮތުން މަރުކަޒުގެ ބިންގާ ރަސްމީ ކޮށް އަޅުއްވައިދެއްވީ 1982ވަނަ އަހަރު ނޮވެންބަރު 11ވަނަ ދުވަހު އޭރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޒު މައުމޫނު ޢަބްދުލްޤައުޔޫމެވެ.

ރަސްމީކޮށް 1982ވަނަ އަހަރު އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ ބިންގާ އެޅުނުކަމަށް ވިޔަސް ޢަމަލީ ގޮތުން މަސައްކަތް ފެށުމަށް ޓަކައި މެލޭޝިއާ މީހުން މާލެއައީ ވެސް 1983ވަނަ އަހަރު އެޕްރީލްމަހު 10ވަނަ ދުވަހުގައެވެ. އެ ދުވަހު މާލެއައިސް ޖެހިގެން އައި ދުވަހު ޢަމަލީ މަސައްކަތް ފަށައިގަތީއެވެ. އެހެންކަމުން މަސައްކަތް ނުފެށި ފަސް ވަރަކަށް މާސް ހޭދަވީއެވެ.

އިސްލާމީ މަރުކަޒު އިމާރާތްކުރުމުގެ މަސައްކަތް ވީ ދިވެހީންނަށް ވެސް ޝައުޤުވެރި ކަމަކަށެވެ. ކުރީން ދިވެހީން ދެކެފައި ނުވާ ފަދަ ބިޔަ ބޮޑެތި ދިގު ކެރޭނުތައް ހަރުކޮށް އެއިން ސިމެންތި އުފުލައި ބިންގަލަށާއި ތަނބުތަކަށާއި އެކި ތަންތަނަށް ކޮންކުރީޓު އަޅަމުން، ތަން ބިނާކުރަމުން ގެންދިޔަ އިރު ދިވެހީން އެ މަންޒަރު ބަލަމުން ގެންދިޔައީ އުފަލާއި ޝައުގުވެރިކަމާއެކުގައެވެ.

މި ދެންނެވި ގޮތުގެ މަތީން މަސައްކަތް ފެށި ގޮތަށް މެދުކެނޑުމެއް ނެތި ކުރަމުން ގެންދިޔަ އެ މަސައްކަތުން އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރުމަށް ޓަކައި ރަސްމީކޮށް ބިންގާއެޅިތާ ދެ އަހަރު ދުވަހުގެ ތެރޭގައި މުޅީން ނިންމައިލެވުނެވެ. އެންމެންގެ ބުރަ މަސައްކަތުންނެވެ. ހަގީގަތުގައި އިމާރާތްކުރުމުގެ ޢަމަލީ މަސައްކަތް ފެށުނީ ބިންގާ އެޅުނުތާ ފަސް ވަރަކަށް މަސް ފަހުންނެވެ. އެހެންވީމާ މަސައްކަތަށް ހޭދަވީ ގާތްގަނޑަކަށް ދޮޅު އަހަރެއްހައި ދުވަހެވެ.

އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކޮށް ނިމުނު އިރު އެއީ ރާއްޖޭގައި ހުރި އެންމެ ފުރިހަމަ އެންމެ ބޮޑު ޢިމާރާތެވެ. ތިން ބުރިއަށް ބިނާކުރެވިފައިވާ މި ޢިމާރާތުގެ ދެވަނަ ބުރިއާއި ތިންވަނަ ބުރި ޚާއްޞަކުރެވިފައިވަނީ މިސްކިތަށެވެ. ތިރީބުރިއަށް ނުވަދެ ބޭރުން އައިސް ސިޑިއަކުން އަރައިގެން ވަދެވޭ ގޮތަށް ބިނާކޮށްފައިވާ "މަސްޖިދުއްސުލްޠާން މުޙަންމަދު ތަކުރުފާނުލްއަޢުޡަމެވެ." މި މިސްކިތުގައި އެކަނި އެއް ފަހަރާ 4500 މީހުންނަށް ނަމާދުކުރެވޭނެއެވެ.

ރާއްޖޭގައި ބިނާކުރެވުނު އިސްލާމީ މަރުކަޒަކީ ކުރީން ވެސް ދެންނެވި ފަދައިން ރާއްޖޭގައި މިހާ ތަނަށް ބިނާކުރެވުނު އެންމެ ފެންވަރު ރަނގަޅު އެންމެ ބޮޑު ޢިމާރާތެވެ. އަދި ވެސް މި ޝަރަފު އޮތީ ހަމަ މި މަރުކަޒަށްކަމުގައި ދެންނެވިދާނެއެވެ. އަދި އިސްލާމީ މަރުކަޒަކީ އެތެރެވަރީގެ ގައުމެއްގައި އެހާތަނަށް ބިނާކުރެވުނު މި ފަދަ ފުރަތަމަ މަރުކަޒަށް ވުމުގެ ޝަރަފު ލިބެނީ ވެސް ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިސްލާމީ މަރުކަޒަށެވެ.

އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރުމުގެ މައިގަނޑު މަސައްކަތްތައް ނިމި، ހުރިހައި މަސައްކަތެއް ފުރިހަމަވާން ކައިރިވުމާ އެކު މަރުކަޒު ހުޅުވާނެ ތާރީޚު ކަނޑައެޅި ހުޅުވުމުގެ ތައްޔާރީތައް ކުރެވޭން ފެށުނެވެ. އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުޅުވާ ދުވަހަކީ 1984ވަނަ އަހަރު ނޮވެންބަރު މަހު އެގާރަވަނަ ދުވަސްކަމުގައި ސަރުކާރުން ކަނޑައަޅުއްވިއެވެ. އެއީ ދިވެހިރާއްޖޭގެ ޖުމުހޫރީ ދުވަސްކަމަށްވުމާ އެކު، މި ދެ މުނާސަބާ ކުލަގަދަކޮށް ފާހަގަކުރެއްވުމަށް ޓަކައި ސަރުކާރުން ކަންތައްތައް އިންތިޒާމުކުރައްވަމުން ގެންދެވީ ވަރަށް މަތީ ފެންވަރުގައެވެ. ސީދާ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުންނެވެ. ބޮޑެތި ގިނަ މަސައްކަތްތައް ޚުދު ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ ބައްލަވައި އިރުޝާދުދެއްވަމުން ގެންދެވިއެވެ.

އިސްލާމީ މަރުކަޒަކީ ރާއްޖޭގެ އެންމެ މުހިންމު ބިނާކަމަށް ވީ ފަދައިން، ދިވެހިރާއްޖޭގެ އިސްލާމީ ޝަޚުޞިއްޔަތު ދައްކުވައިދޭ، އަދި ދިވެހީންގެ ހިތްތަކުގައި އިސްލާމް ދީނަށް ދިފައިވާ ގަދަރު ރަމްޒުކޮށްދޭ މި މުހިންމު ބިނާ ހުޅުވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ވެސް، އެ މުހިންމު ތާރީޚީ ޙަރަކާތް، ސަރުކާރުން ބޭނުންފުޅުވީ އެންމެ މަތީ ފެންވަރުގައި ފާހަގަކުރައްވާށެވެ.

އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުޅުވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތަށް ޓަކައި އެންމެ އިސްކަން ދެވުނު މަސައްކަތަކީ އެ ދުވަހަށް މަރުކަޒުގެ މަސައްކަތް މުޅީން ނިންމެވުމެވެ. ދެން އިސްކަންދެއްވީ ހުޅުލެއާއި މާލެ ޒީނަތްތެރިކުރުމުގެ މަސައްކަތަށެވެ. މި މަސައްކަތްތައް ފޯރިއާ އެކު ހިންގަމުން ގެންދިޔުމުގައި ވާނުވާ ބަލައި ދިމާވާ މައްސަލަތައް ހައްލުކޮށް ކަންކަން ފުރިހަމަކުރުމަށް ޓަކައި ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާގެ އޮފީހުގެ ޚާއްޞަ ވަގުތީ ޔުނިޓެއް ވެސް ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އުފެއްދެވިއެވެ. މި ޔުނިޓުގެ މަސައްކަތް ހިނަގަމުން ދިޔައީ އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ އިދާރީ އޮފީހަށް ޚާއްޞަކުރެވިފައިވާ ކޮޓަރީގައެވެ.

ކޮންމެއަކަސް މި ފުރިހަމަ ބިނާ މިހައި ފުރިހަމަ ރަސްމިއްޔާތެއްގައި އިފުތިތާޙުކޮށްދެއްވީ ވެސް އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ ބާނީ، އޭރުގެ ރައީސުލްޖުމްހޫރިއްޔާ އަލްއުސްތާޒު މައުމޫން ޢަބްދުލްޤައްޔޫމެވެ. 1984 ވަނަ އަހަރު ނޮމެންބަރު މަހު 11 ވީ އާދީއްތަ ދުވަހު މެންދުރު 11:30ގައެވެ. އެއީ ހިޖުރައިން 1405 ވަން އަހަރު ޞަފަރުމަހު 18ވަނަ ދުވަހެވެ. ވިހާ ނަކަތުން 11ވަނަ ދުވަހެވެ. އެ ދުވަސްވަރު މާލެއަށް މޫސުން ރަނގަޅު ނަމަވެސް މަރުކަޒު ހުޅުވުމުގެ ޖަލްސާއަށް މީހުން ހާޒިރުވެ ޖަލްސާ ފެށޭ ގަޑި ވަރަށް ކައިރިވެފައިވަނީކޮށް ހުޅަނގުފަރާތުން ނެގި ކަޅު ވިލާގަނޑަކުން ވެހޭން ފެށި ވާރޭ ހުއްޓައިނުލައި ޖަލްސާ ނިމުނު އިރު ވެސް ވާރޭވެހެމުން ދިޔައެވެ. ހުޅުވުމުގެ ޖަލްސާއަޑުއެހުމަށާއި މެންދުރު ނަމާދު ޖަމާޢާތުގައި ކުރާން ހަތަރުހާހެއްހައި މީހުން އައެވެ. ހާޒިރުވި މީހުން ގެންދިޔައީ ގުނަމުންނެވެ. ވެހެމުން ދިޔަ ވާރޭތެރޭގައި ތެމިގެން ވެސް ތިން ސަތޭހައެއް ހައި މީހުން މަގުމަތީގައި ތެމި ފޯވެގެން ތިއްބެވެ. މިއީ ރަޙުމަތުގެ ވާރޭކަމަށް ގިނަ ބަޔަކު ގަބޫލުކުރިއެވެ. އިސްލާމީ މަރުކަޒު ހުޅުވާން ދެތިން ދުވަހަށް ވެފައިވަނިކޮށް ނޮވެންބަރު މަހު އަށްވަނަ ދުވަހު މާލެއަށް އާދަޔާ ޚިލާފަށް ގިނައިން މަސްބޭނިކަން ވެސް ފާހަކޮށްލާން ޖެހެއެވެ. މަސް ބޭނިލެއް ގިނަކަމުން ކުރީން -/20ރ.އަށް -/25ރ. އަށް ވިއްކާ މަސް އެ ދުވަހު ދެ ރުފިޔާއަށް ދެ ރުފިޔާ ބަޔަށް ވިއްކާން ޖެހުނެވެ. އަދި ގަންނާނެ މީހަކު ނުވެގެން މަސްތައް ބަހައި ވެސް ހެދިއެވެ. މިއީ ރާއްޖޭގެ ތާރީޚުގައި ވެސް މާލެއަށް މިހާ ގިނަ ޢަދަދަކަށް މަސްބޭނި ދުވަސްކަމަށް މަސްވެރީން ބުނެއެވެ. މިއީ ވެސް އިސްލާމީ މަރުކަޒު ބިނާކުރުމުގެ ނިޔަތާއި ބޭނުން ރަނގަޅުކަމަށް ޓަކައި ﷲ ދެއްވި މަތިވެރި ނިޢުމަތެއްކަމަށް ވެސް ބައެއް މީހުން ގަބޫލުކުރެއެވެ.

ކޮންމެއަކަސް މި ޝަރަފުވެރި ޢިމާރާތް ބިނާކޮށް ހުޅުވުނުތާ އިއްޔެ 40 އަހަރުވީއެވެ. މިއަދު އިސްލާމީ މަރުކަޒަށް މި ވަނީ މި ފަދަ ޝަރަފަކާއި އެހީތެރިކަމެއް ބޭނުންވެފައެވެ. އިސްލާމީ މަރުކަޒުގެ ހައިބަތާއި ޤަދަރު ދަމަހައްޓައި އަންނާން އޮތް ޖީލުތަކަށް މި އަގުބޮޑު ތަރިކަ ވާޞިލުކޮށްދިނުމަކީ އަޅުގަނޑުމެންގެ މައްޗަށް އޮތް ވާޖިބެއްކަން ކަށަވަރެވެ. ކީރިތިވަންތަ މާތް ﷲ އަޅުގަނޑުމެންގެ ހެޔޮ ޢަމަލުތަކަށް ތައުފީޤުދެއްވައި، އިސްލާމީ ހިދާޔަތުގައި އަބަދުގެ އަބަދަށް މި ރާއްޖެ ލަހައްޓަވާށިއެވެ! އާމީން